شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)
شاخص قیمت مصرفکننده (CPI) یکی از موضوعات مهم اقتصادی است که برای اندازهگیری تغییرات قیمتها و میزان تورم یک کشور استفاده میشود. این شاخص نشاندهنده تغییرات در قیمتهای مصرفی کالاها و خدماتی است که مردم معمولا خریداری میکنند و از آنها برای تامین نیازهای روزمره خود استفاده میکنند، از جمله مواد غذایی، مسکن، حمل و نقل، پوشاک و خدمات بهداشتی.
آمار مربوط به شاخص قیمت مصرفکننده به طور منظم توسط کشورها منتشر میشود تا دیدگاهی جامع و به روز درباره وضعیت اقتصاد را به مسئولان کشور ارائه دهد.
شاخص CPI به این دلیل اهمیت دارد که تاثیر زیادی بر رفتار مصرفکنندگان، سیاستهای اقتصادی دولت، سرمایهگذاریها و بازارهای مالی دارد. بانکهای مرکزی و سازمانهای اقتصادی برای برنامهریزی و اجرای سیاستهای تورمی و مدیریت تورم از اطلاعات مرتبط با شاخص CPI بهره میبرند.
همانطور که اشاره شد، محاسبه شاخص CPI با توجه به قیمتهای مصرفی یک سبد مشخص از کالاها و خدمات صورت میگیرد که به عنوان «سبد مصرف» شناخته میشود. این سبد مصرف معمولا شامل محصولات و خدماتی است که برای مصرف روزمره شهروندان مورد استفاده قرار میگیرد. سپس قیمت این محصولات در دورههای زمانی مختلف مقایسه شده و تغییرات قیمتها در طول زمان به صورت یک شاخص عددی اعلام میشود.
با توجه به اهمیت شاخص CPI در تحلیل اقتصادی، دقت در محاسبه و انتشار اطلاعات مرتبط با این شاخص امری بسیار حیاتی است، زیرا تصمیمات مهمی مانند تنظیم نرخ بهره، تعیین سیاستهای مالی و اقتصادی و حتی تصمیمات شخصی مصرفکنندگان بر اساس این اطلاعات اتخاذ میشود.
CPI همچنین یک شاخص مفید برای تصمیمگیری معاملهگران فارکس و کریپتو است زیرا همانطور که اشاره شد، این شاخص عامل اصلی تصمیمگیری درباره نرخ تورم است و به طور کلی سیاستهای پولی دولتها نیز طبق این شاخص تعیین میشود. بنابراین، CPI تاثیر مستقیمی بر قدرت ارز دارد. در این مقاله از پراپ تریدینگ آقای پراپ پس از ارائه توضیح کاملی درباره شاخص قیمت مصرفکننده، به بررسی کالاهایی که قیمت آنها در این شاخص تاثیر میگذارد و همچنین، تاثیر CPI بر بازارهای مالی خواهیم پرداخت.
شاخص قیمت مصرف کننده چیست؟
از ابتدای شکلگیری بازار مالی، دولتمردان و سیاستگذاران همواره به دنبال یافتن شاخصهایی بودند تا بتوانند به وسیله آنها تصویر دقیقتری از اوضاع اقتصادی داشته باشند. ابزارهایی که بتوان به وسیله آنها در صورت نیاز و برای افزایش رفاه، اقتصاد را تعدیل کرد.
اقلام تاثیرگذار بر شاخص قیمت مصرف کننده
شاخص قیمت مصرف کننده
سبد بازار به گروه یا بستهای از کالاها و خدمات میگویند که معمولا کاربردیترین اقلام مورد استفاده عموم مردم هستند. از این اقلام به عنوان شاخصی استفاده میشود که برای ردیابی و اندازهگیری تغییرات قیمت و هزینههای زندگی در طول یک دوره استفاده میشود. برای بررسی تغییرات، قیمت اقلام موجود در سبد بازار در یک سال معین با قیمت سبد بازار در سال پایه یا سالی که به عنوان مبنا در نظر گرفته شدهاست، مقایسه میشود.
البته، بهتر است بدانید که شاخص قیمت مصرفکننده براساس پارامترهایی که داخل سبد قرار میگیرند تغییر میکند اما اقلام آن در بسیاری از نقاط دنیا شباهتهای زیادی با یکدیگر دارند. اداره کار آمریکا (BLS) برای محاسبه شاخص قیمت مصرفکننده سبدی از کالاها و خدمات را گردآوری کرده است.
این سبد مجموعهای از اقلام شامل هزینه مسکن، پوشاک، خوراکیها و آشامیدنیها، مراقبتهای پزشکی، تفریحات، حمل و نقل، تحصیلات و دیگر کالاها و خدمات است.
هرچه کالا و خدمات توسط مصرفکنندگان بیشتر استفاده شود، این کالا یا خدمت اهمیت بیشتری پیدا میکند و در نتیجه تاثیر بیشتری در شاخص cpi خواهد داشت.
اداره کار آمریکا آمار مربوط به شاخص CPI را بهصورت ماهانه منتشر میکند. طبق جدولی که توسط این نهاد تهیه شده، کالاها و خدمات در ۸ گروه دستهبندی شدهاند که همه اقلام را در نظر میگیرد. از مواد غذایی گرفته تا هزینههای تعمیر خودرو و بلیط مسابقات ورزشی. جالب است بدانید که اداره کار آمریکا علاوه بر شاخصهای CPI ملی، تغییرات این شاخص را برای کلانشهرها و مناطق فرعی آمریکا نیز منتشر میکند. دادههای مربوط به کلانشهرها معمولا نوسانات زیادی دارند و برای تشخیص تغییرات قیمت نسبت به سایر موارد مناسبتر هستند.
شاخص قیمت مصرف کننده یا CPI در ایران
طبق تعریف مرکز آمار ایران، شاخص قیمت مصرفکننده در ایران با دو روش «شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در نقاط شهری» و «شاخص بهای کالاها و خدات مصرفی خانوارها در نقاط روستایی» مورد محاسبه قرار میگیرد
در مدل نخست، شاخص قیمت کالاها و خدمات در نقاط شهری به صورت ماهانه در گروههای اصلی و فرعی مورد بررسی قرار میگیرد. بانک مرکزی از سال ۱۳۹۱ تاکنون، تغییرات این شاخص را طبق سال پایه ۱۳۹۰ محاسبه کرده و در سالنامه آماری کشور منتشر میکند.
در نوع دوم نیز شاخص قیمت کالاها و خدمات در نقاط روستایی به صورت ماهانه در گروههای اصلی و فرعی محاسبه میشود. در حال حاضر و براساس آخرین تجدیدنظر، سال ۱۳۹۰ به عنوان سال پایه، مبنای محاسبه قرار گرفته است.
محاسبه تورم در ایران مطابق با استانداردهای صندوق بینالمللی پول صورت میگیرد که در آن، کالاها در دوازده گروه کالایی قرار میگیرند. به این ترتیب، در هر طبقه از اقلام و کالاها، مواردی به عنوان نماینده انتخاب میشوند. طبق ارزیابیها، حدود هزار و ۳۰۰ قلم کالا در سبد هزینه خانوار ایرانی قرار دارد که مطابق با استانداردهای جهانی، این تعداد کالا و خدمات در ۱۲ گروه شامل «خوراکیها و آشامیدنیها»، «دخانیات»، «پوشاک و کفش»، «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوختها»، «اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه»، «بهداشت و درمان»، «حمل و نقل»، «ارتباطات»، «تفریح و امور فرهنگی»، «تحصیل»، «رستوران و هتل» و «کالاها و خدمات متفرقه» دستهبندی شدهاند.
از این سبد بیشترین عوامل تاثیرگذار در محاسبه CPI به ترتیب شامل مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوختها (۲۸.۶۰) درصد، خوراکیها و آشامیدنیها (۲۸.۴۹) درصد و حمل و نقل (۱۱.۹۷) درصد است.
همچنین، اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه (۶.۲۶) درصد، پوشاک و کفش (۶.۲۲) درصد، بهداشت و درمان (۵.۵۴) درصد و دخانیات (۵.۵۲) درصد در این شاخص تاثیر دارند.
در آخر، تفریح و امور فرهنگی (۳.۸۰) درصد، خدمات متفرقه (۳.۱۸) درصد، تحصیل (۲.۰۷) درصد، رستوران و هتل (۱.۷۲) درصد و ارتباطات (۱.۶۳) درصد در این شاخص سهم دارند.